Հակոբոս 3.7-8

7. Ամենայն բնութիւն գազանա՛ց, և թռչնոց, և սողնոց, և որ ի ծովու են, հնազանդեալ են՝ և հնազանդի՛ն մարդկեղէն բնութեան:

Գազանների, թռչունների և սողունների ամեն տեսակ և ինչ որ կա ծովի մեջ, հնազանդված է և հնազանդվում է մարդկային բնությանը:

Մարդու իշխանական պատիվը խոսքով է դրսևորվում, ինչը ստեղծման ժամանակ Աստծուց ընդունեց, ուստի նրան տեր, իշխան և թագավոր հաստատեց երևելի արարածների վրա, որի համար էլ առաջին մարդուն ասաց. «Իշխեցե՛ք ծովի ձկների, երկնքի թռչունների, ողջ երկրի բոլոր անասունների ու երկրի վրա սողացող բոլոր սողունների վրա» (Ծննդ. 1:28), և մի այլ նախահոր ասաց. «Ձեր ահն ու երկյուղը թող լինի երկրի բոլոր գազանների վրա» (Ծննդ. 9:2):

Դա է նշանակում, որ ասում է. գազանների, թռչունների և սողունների ամեն տեսակ, և այն, որ ասում է հնազանդված է և հնազանդվում է մարդկայի բնությանը:

Կարծում եմ առանձնացնում է ընտանի և վայրի կենդանիներին, քանզի ընտանիները հնազանդված են մեզ և հնազանդվում են, որովհետև այդպես ստեղծեց նրանց Արարիչը՝ ընդանի և մարդասեր, իսկ վայրիներին մարդիկ իմաստությամբ են հնազանդեցնում:

8. Բայց զլեզու մարդկան ո՛չ ոք կարէ հնազանդել, զչարն եւ զանկարգն՝ եւ զլի՛ թունօք մահաբերին:

Բայց մարդկանց լեզուն՝ այդ չարը, անզսպելին և մահաբեր թույնով լցվածը, ոչ ոք չի կարող հնազանդեցնել:

Ուստի ավելի բռնավոր համարեց, քան գազաններին ու թունավոր սողուններին, քանզի առյուծներին, արջերին, ընձառյուծներին, օձերին մեղմ և զգաստացնող ձայնով մարդիկ հնազանդեցրին [իրենց], իսկ լեզվին ոչ մեղմությամբ, ոչ բռնությամբ, ոչ տանջանքների երկյուղով և ոչ էլ իմաստուն այլ միջոցներով հնարավոր չէ հնազանդեցնել: Եվ որ առավել ծայրահեղ է, ոչ թագավոր, ոչ բռնակալ և ոչ էլ Աստված ամբողջովին չկարողացավ հնազանդեցնել դրան օրենքին:

Այդ պատճառով էլ ասաց. մարդկանց լեզուն ոչ ոք չի կարող հնազանդեցնել: Ապա նրա չափազանց վնասակարությունն է հերթով թվարկում. այդ չարը և անզսպելին:

Լեզվին չար է կոչում ոչ թե ըստ բնության, այլ՝ ներգործության, ինչպես որ այլ տեղերում մարդուն չար է կոչում, և չար օր, չար աղբյուր ոչ թե ըստ բնության, այլ ըստ համեմատության և ըստ դիպվածի: Ուստի մարդը չի կարող բարի կոչվել Աստծու համեմատ, արդարև, իսկապես չար է, նաև այն օրը, երբ մեղավորների համար փոս է փորվում և հատուցում են ստանալու ըստ իրենց չարության, այդ պատճառով էլ նաև օրն է չար կոչում:

Նույնպես նաև այստեղ լեզուն չար է կոչում ըստ դիպվածի, երբ խոսքի վայելչությունից շեղվելով և անպատշաճ բաներ խոսելով չար է անվանում:

Այդ պատճառով էլ չար կոչեց, քանզի ո՞ր գազանը կարող է չարությամբ այդպես արագ հոշոտել, ինչպես որ լեզուն է, որովհետև ոչ վայրի է սպասում, ոչ ժամանակի, ոչ ինչ-որ պատճառի, ոչ որևէ մեկից է ակնածում, ոչ ալեհերին է խնայում, ոչ մանուկին է ողորմում, ոչ առաքինի մեկին է շահում, ոչ արդարից է պատկառում, այլ ընդհանրապես բոլորին նախատում է և բոլորի առջև ցույց է տալիս իր չարությունը: Այդ պատճառով էլ ասաց. այդ չարը և անզսպելին:

Ինչպես, օրինակ, ծովի ալիքներն ընկնում են ուժգին քամիների ազդեցության տակ և կամ սաստիկ անձրևների պատճառով անկարգորեն հեղեղներ են առաջացնում՝ հեղեղելով երկիրն ու ավերելով, կուտակած բերելով քարեր և փայտեր, և նրա անկարգ հոսքին ոչ ոք չի կարող ընդդիմանալ:

Այսպես եմ հասկանում նաև լեզվի անկարգությունը, կամ նույնիսկ ավելի չար, քան այս օրինակն է: Արդ, ո՞ր մի ծովի ալիքները կամ ո՞ր հեղեղները կարող են այդպես անկարգորեն շարժվել, ինչպես լեզուն է՝ դատարկաբանությանը ծառայելով և ամեն տեսակ չար խոսքեր միմյանց խառնած արտաբերելով:

Ոմանց անիծում է, ոմանց հայհոյում, ոմանց ծաղրում, ոմանց բամբասում, ոմանց զրպարտում, և ոմանց մասին էլ սուտ վկայություն անում: Եվ որպեսզի մեկ-մեկ չթվարկեմ, միանգամից ասում եմ. բնության մեջ չկա մի չար բան, որ լեզվով չիրագործվի. հակառակություն, կտիվ, թշնամություն, վիրավորանքներ, սպանություն և նմանատիպ բազում բաներ, որ անկարելի է թվարկել: Այդ պատճառով էլ ասաց. անզսպելին և մահաբեր թույնով լցվածը:

Այդ մարմնավոր գազանը՝ օձը, բնությամբ այնպիսի թույն ունի, որ եթե մեկին խայթի, ապա իսկույն կսպանի: Եվ չգիտեմ, այդպես է ստեղծվել, թե հետագայում մեղքի պատճառով խայթող լեզու ստացավ այդ գազանը, որպեսզի երևելի թունավոր գազանի միջոցով իմացականի մասին ծանոթանանք, այն, որ օձի լեզվի միջոցով դառնության թույնն է հեղում մարդկային բնության մեջ և միանգամից բոլորին սպանում:

Արդ, այս թույնի նման էլ, ասում է, լեզվի թույնն է, քանզի մահաբեր թույնով է լցված:  Եվ եթե երևելի գազանի մասին ահա հայտնի է, որը նույնն է նաև իմանալի օձի պարագայում, ապա չարությամբ լցված նենգավոր լեզուն երկուսի գործն էլ կատարում է:

Անմարմին օձը չարախոսեց Աստծու մասին, և խաբեությամբ պատրեց առաջին մարդուն, և այդ նույն չարախոսությամբ փոխադարձաբար կապեց մարդկային լեզուն, ոչ թե մի անգամ ազդելով, ինչպես նրա դեպքում, այլ բազմաթիվ անգամներ՝ բոլոր մարդկանց և Աստծու հանդեպ [օգտագործելով]: Շուղոքորթ խոսքով առերես իրեն սիրելի է ցույց տալիս, սակայն նենգությամբ թշնամաբար է գործում, քանզի նա, ով նենգավոր է և կեղծավոր, նման է բանսարկուի, որովհետև նրա թույնով է կերպարանավորվել: Դրա համար էլ ասաց. մահաբեր թույնով լցվածը:

Արդ, չկա այնպիսի թունավոր սողուն, որ կարողանա հարվածելով այդպես տրտմություն պատճառել հոգուն և մարմնին, որքան լեզուն: Ուստի, եթե իժերի, կարիճների և օձերի մասին ասես, ապա ոչ ոք դրա նման չէ, որովհետև սրանք խայթելով միայն մարմինն են վիրավորում, սակայն հոգու վրա ոչնչով չեն կարող ազդել, իսկ լեզուն հարվածելով առհասարակ երկուսին էլ վիրավորում է:

 

 

Երանելի Սարգիս Շնորհալի հայոց վարդապետի՝ իմաստասերի և քաջ հռետորի,

Մեկնություն կաթողիկե յոթ թղթերի, Կոստանդնուպոլիս 1826-1828

Գրաբարից թարգմանեց Գայանե Թերզյանը